گزارش مرکز پژوهش های مجلس درباره ساختار نظام چندلایه تأمین اجتماعی - وبلاگ بخار

به گزارش وبلاگ بخار، تهران (پانا) - مرکز پژوهش های مجلس در گزارشی به آنالیز ساختار نظام چندلایه تأمین اجتماعی و نظام فراگیر بیمه و مطالعه موردی استرالیا، هلند و کانادا پرداخت.

به گزارش روابط عمومی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، معاونت مطالعات بخش عمومی این مرکز در گزارشی به آنالیز ساختار نظام چندلایه تأمین اجتماعی و نظام فراگیر بیمه و مطالعه موردی استرالیا، هلند و کانادا پرداخت.

در این گزارش بیان شده: امروزه نظام تأمین اجتماعی نقش بسزایی در تأمین امنیت مالی افراد مسن ایفا می نماید که این مسئله با عنایت به بهبود سیستم بهداشت و درمان و در نتیجه افزایش طول عمر افراد اهمیت بیشتری یافته است؛ چراکه نسبت به نسل های پیشین، نسل های فعلی و آینده زمان بیشتری از عمر خود را در دوران بازنشستگی سپری می نمایند. به همین سبب تبیین و استفاده از نظام درآمدی بازنشستگی کارآمد که بتواند احتیاج گروه های فعلی و آینده مستمری بگیران را به صورت قابل قبولی تأمین کند، مسئله ای بسیار مهم تلقی می گردد.

در این گزارش تصریح شده: براساس اصل بیست ونهم (29) قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز، برخورداری از تأمین اجتماعی از نظر بازنشستگی، بیکاری، پیری، ازکارافتادگی، بیسرپرستی، درراه ماندگی، حوادث و سوانح، احتیاج به خدمات بهداشتی و درمانی و مراقبت پزشکی به صورت بیمه و غیره، حقی همگانی در نظر گرفته شده است که دولت مکلف است طبق قوانین، از محل درآمدهای عمومی و درآمد حاصل از مشارکت مردم، خدمت و حمایت های مالی فوق را برای یک یک افراد کشور تأمین کند.

در این گزارش ذکر شده: در این بین بدیهی است که پاسخ منحصر به فردی را برای نظام کارآمد تأمین اجتماعی نمی توان یافت و مطمئناً بسته به ویژگی ها و شرایط مختلف، کشورها راهکارهای متفاوتی را برای تأمین احتیاجهای گروه های مختلف افراد جامعه ارائه می نمایند. اما آنالیز و دستیابی به اصول الگوها و ویژگی های مشابه و پیروز در دنیا می تواند ما را در تبیین بهتر نظام مذکور یاری کند. مطالعات اجرا شده نشان می دهد که به طور کلی نظام تأمین اجتماعی در بسیاری از کشورها، دارای چارچوب دقیق در تأمین منابع و مخارج است و با سیاست گذاری دقیق کوشش شده است که ضمن فراهم کردن مستمری کافی به پایداری مالی نیز توجه گردد.

در این گزارش آمده: از میان انواع رایج اصلاحات سیستماتیک، طرح های بازنشستگی چندلایه در کشورهای مختلف دنیا با استقبال زیادی روبرو شده اند و از سوی مراجع مختلف بین المللی نظیر سازمان همکاری های مالی و توسعه، سازمان دنیای کار و بانک دنیای به عنوان رویکرد مناسب اصلاحات در نظام بازنشستگی معرفی شده اند و بسیاری از کشورها به سیستم هایی متشکل از برنامه های مختلف با هدف های متنوع موسوم به نظام های چندلایه روی آورده اند که به سبب دارا بودن لایه های مختلف می توانند اهداف متنوعی را در قالب یک برنامه جامع دنبال نمایند.

در این گزارش به تشریح نظام های مستمری چند لایه پرداخته شده و تاکید شده: ساده ترین نوع نظام های مستمری چندلایه، شامل سه لایه حمایتی، بیمه ای و تکمیلی می شوند. لایه اول (بازتوزیع اجباری) اغلب به منظور کاهش فقر (با تأکید بر کاهش فقر مطلق)، عواید و منافع عمومی برای افراد با ویژگی خاص و یا تمام افراد جامعه در نظر می گیرد. عمده کشورهای دنیا، به نوعی دارای لایه اول مستمری که شامل پرداخت مستمری هایی از جانب دولت بدون مشارکت افراد است، (شبکه امنیت اجتماعی) می باشند.

در ادامه ذکر شده: این عمدتاً این درآمد ها در زمان افزایش بیکاری یا زمانی که عواید مستمری عمومی کاهش یابد، نقش مهم تری ایفا می نمایند. در جامعه ای که جمعیت پیر رو به افزایش است، نقش این لایه حمایتی می تواند بیشتر آشکار گردد. در رویکرد سازمان توسعه و همکاری های مالی این لایه می تواند شامل موارد زیر باشد که همه این موارد را بخش دولتی اداره می نماید و اجباری است. یاری های اجتماعی (شامل همه یاری های اجتماعی غیربازنشستگی)، برنامه های پایه ای بازنشستگی: در این برنامه ها مزایا یا به صورت نرخ ثابت است (به همه بازنشستگان مبلغ یکسان پرداخت می گردد)، و یا تنها به سالهای اشتغال (و نه درآمد قبلی) بستگی دارد، برنامه های درآمد-بازنشستگی هدفمند: در این برنامه ها مزایای بیشتری به بازنشستگان فقیر پرداخت می نمایند و مزایای بازنشستگان با شرایط بهتر به میزان کمتری پرداخت می گردد.

در این گزارش آمده: لایه دوم مرتبط با مشارکت نیروی کار در طرح مستمری خصوصی یا دولتی اجباری یا شبه اجباری است و متمرکز بر جایگزینی درآمد در دوران بازنشستگی است. در این لایه صندوق های بیمه بازنشستگی وجود دارند که با دریافت حق بیمه از افراد (مشارکت کارگر و کارفرما)، مزایایی را در دوران بازنشستگی به آن ها پرداخت می نماید. در لایه دوم برنامه های گسترده ای مانند مزایای مشخص (DB)، مشارکت مشخص (DC)، مشارکت مشخص فرضی (NDC) و بعلاوه انتخاب بین رویکردهای عمومی و خصوصی ارائه می گردد. هدف در این لایه ایجاد سازوکاری مطمئن است برای آنکه افراد بازنشسته از نرخ جایگزینی مناسب (درآمد بازنشستگی نسبت به درآمد قبل از بازنشستگی) برخوردار باشند.

در تشریح لایحه سوم بیان شده: لایه سوم را می توان پس انداز داوطلبانه برای دوران بازنشستگی و یک لایه بیمه ای اختیاری و بعلاوه تکمیل نماینده دو لایه اول دانست. هدف ایجاد این لایه نیز ایجاد بسترهایی برای پس انداز بیشتر افراد برای دوران بازنشستگی است. از منظر پذیرش نظام های چندلایه در کشور، در برنامه پنجساله پنجم توسعه به نظام جامع تأمین اجتماعی چندلایه پرداخته شده است. در ماده (27) برنامه پنجم توسعه بیان شده است:

در این گزارش با تاکید بر این نکته که دولت مجاز است نسبت به برقراری و استقرار نظام جامع تأمین اجتماعی چند لایه با لحاظ حداقل سه لایه با رعایت یکپارچگی، انسجام ساختاری، همسویی و هماهنگی بین این لایه ها در کشور اقدام کند. اقدام کند آمده: مساعدت های اجتماعی شامل خدمات حمایتی و توانمندسازی، بیمه های اجتماعی پایه شامل مستمری های پایه و بیمه های درمانی پایه، بیمه های مکمل بازنشستگی و درمان، از جمله این امور هستند.

در جمع بندی این گزارش طی آنالیز های اجرا شده در پژوهش پیش رو، هر سه کشور منتخب استرالیا، هلند و کانادا، دارای سه لایه مذکور هستند و به موجب حمایت حاکم در لایه اول این سیستم، مبالغ مشخصی به صورت هفتگی، دو هفته یک بار و یا ماهانه به سالمندان و گروه های خاص دارای سطوح پایین درآمدی پرداخت می گردد. در ادامه نمای کلی نظام چندلایه در هر یک از این کشورها ارائه شده است.

متن کامل این گزارش را اینجا بخوانید: